Kiçi we orta telekeçiligi, hereket edýän subýektleriň telekeçilik başlangyçlaryny hemmetaraplaýyn goldamak boýunça işjeň we yzygiderli alnyp barylýan syýasat telekeçileri täze önümçilikleri döretmek, hereket edýän kärhanalary döwrebaplaşdyrmak we daşary ýurtdan gelýän önümler bilen bäsleşip bilýän önümi öndürmek işine çekmäge ýardam etdi. Ýurtda tebigy gorlary giňden ulanýan ençeme kärhana açyldy we açylmagy dowam edýär.
Şunuň ýaly kärhanalaryň biri-de Ahal welaýatynyň Baharly etrabynda ýerleşýän «Ukyply kärdeşler» hususy kärhanasynyň gaz-beton önümini we gury gurluşyk laýyny çykarmak boýunça toplumydyr. Kuwwaty bir gije-gündizde 500 kubmetr bolan awtoklaw gaz-betonyny öndürýän ýokary tehnologiýaly desga we kuwwaty bir gije-gündizde 1000 tonna bolan birnäçe görnüşli gury gurluşyk laýyny öndürýän seh ýerli tebigy materiallary – kwars çägesini, Balkan welaýatyndan gazylyp alynýan hek daşyny we gipsi ulanýar.
Kuwwaty ýylda iki ýüz müň tonna keramik gurluşyk materiallary bolan önümçilik toplumy bolsa Lebap welaýatynyň Halaç etrabynda ýerleşýän “Döwletli döwran” hojalyk jemgyýeti tarapyndan gurlup, ulanylyşa girizilipdir. Bu, ýurmuzyda keramik bezeg önümleriniň giň assortimentini: klinker kerpijini, germewler üçin termobloklary, pyýada ýollary üçin dörtburç daşlary çykarmaga gönükdirilen ilkinji doly awtomatlaşdyrylan kärhanadyr. Bu kärhana ýylda 80 million gowuz bezeg kerpijini öndürip bilýär.
Iň baý ülkäniň tebigy gorlaryny gury gurluşyk laýyny we gipskarton öndürýän iň iri kärhanalaryň biri «Sabur Timur Taşew» (STT) hususy kärhanasy-da ulanýar. Lebap welaýatynyň Köýtendag etrabynda ýerleşýän bu kärhana ýerli çig maldan gips, gury gurluşyk laýyny – jaýlaryň astar we soňky timary üçin çyryş çykarýar. Telekeçiler her ýylda 60 tonna golaý ýokary hilli gurluşyk laýyny öndürýärler.
Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabyndaky «Erjel Begenç» hususy kärhanasy ýerli çig maldan örtgi materiallarynyň onlarça görnüşiniň tehnologiýasyny işläp düzdi we önümçiligini özleşdirdi. Şu maksat bilen beton dörtburç daşlaryny – pyýada ýol we side-by-side diwarlar üçin bezeg plitalaryny we köçe erňeklerini ýasamak üçin niýetlenen üç desga birwagtda işe girizildi.
Önümçilik kuwwaty Türkmenabatda ýerleşen «Dana dünýä» HK taşlandylardan gurluşyk serişdelerini öndürmegini artdyrýar. Telekeçiler gurluşykda ulanylýan berk we uzakçyl önümleriň birwagtda birnäçe görnüşini: kompozitli pyýada ýol üçin plitalary, polimer üçin çäge esasly gurluşyk bloklaryny, fasad plitasyny we üçek örtügi materialyny – çerepisa öndürmegi özleşdirdiler.
Jaýlaryň içki timary üçin penopolistiroldan bezeg potolok profilleriniň 100-den gowrak görnüşini, daşky timar üçin 400-den gowrak görnüşli bezeg profillerini hem binagärlik elementlerini, dürli dykyzlykly ýylylyk we ses geçirmeýän bloklary, penopolistirol we mineral pamyk (bazalt süýüminden) plitalardan sändwiç-panelleri Marydaky «Ak hünji» hususy kärhanasy çykarýar.
Daşoguzda gurlan örtgi plitalaryny öndürýän kiçi zawod işe SISTROM tehnologiýasyny girizmek bilen, ýol we pyýada ýol üçin plitasynyň we beýleki beton önümleriniň giň assortimentiniň önümçiligini özleşdirdi. Bu hususy kärhananyň eýesi Azat Sabirow adaty sementi we çägäni örtgi serişdesiniň täze nesline öwürýän tehnologiýany we abzallary işe girizdi.
Daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmek işinde gazananlaryny bazalt pamygyny, turba, kerpiç, demir-beton gurluşlary, suw geçirmeýän serişdeleri, ownuk çäge, penopolistirol, keramzit, emulsiýadyr reňk, elektrokabeldir şlang, erňek daşlarydyr kafel, gury gurluşyk laýyny, kerpiç we beýleki gurluşyk serişdelerini öndürýän kärhana-da görkezýär.
Wladimir Komarow
