Şu ýyl türkmen edebiýatynyň nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygynyň hem-de onuň özüniň hormatyna Köpetdagyň eteginde paýtagtymyzyň täze «Magtymguly Pyragy» medeni-seýilgäh toplumy dabaraly ýagdaýda açyldy.
Bu iri desganyň Magtymguly Pyragynyň beýik ýadygärliginden başga-da, dürli ýurtlaryň we döwürleriň meşhur şahyrlarynyň hem-de akyldarlarynyň ýadygärlikleri ýerleşdirilen seýilgähi hem özünde jemleýändiginiň özboluşly manysy bardyr. Munuň özi halklaryň dostlugy we adamzadyň medeni-mirasynyň jebisligi babatda onuň ähmiýetini nygtaýar.
«Magtymguly Pyragy» medeni-seýilgäh toplumynyň çäklerinde dünýäniň dürli ýurtlarynyň bütin dünýä meşhur ýazyjylarynyň hem-de şahyrlarynyň ýadygärlikleriniň 24-si oturdyldy. «Türkmenistan: Altyn asyr» elektron gazetiniň redaksiýasy okyjylary, aýratyn-da, çagalary we ýetginjekleri «Magtymguly Pyragy» medeni-seýilgäh toplumyny bezeýän ýazyjylaryň hem-de şahyrlaryň ýadygärlikleri we olaryň ömri hem-de döredijiligi bilen tanyşdyrmagy dogry hasaplady. Bu bolsa bu ýerde heýkelleri oturdylan öz döwrüniň ussatlarynyň käbirleriniň Türkmenistanda bolandyklary üçin hem möhümdir. «Türkmenistan: Altyn asyr» elektron gazetiniň redaksiýasy olar barada maglumatlary beýan edip, ýazyjylar we şahyrlar barada habarlaryň, mümkin boldugyça, dolulygyna ýetirmäge çalşar, çünki örän köp wagtyň geçendigi sebäpli olaryň köpüsi barada örän az maglumatlar saklanyp galypdyr.
Biziň şu günki gysgaça gürrüňimiz meşhur ukrain filosofy-magaryfçysy Hrigoriý Sawwiç Skoworoda barada.
Hrigoriý Sawwiç Skoworoda (1722 — 1794) — görnükli ukrain akyldary, filosofy, dini taglymatçysy, şahyry, pedagogy, sazandasy. Ol XVIII asyr — aň-bilim eýýamynyň görnükli akyldarlarynyň biridir. H.Skoworoda özüniň ýiti zehini, ensiklopedik bilimi we ruhy islegleriniň hereketlerine laýyklygy bilen döwürdeşlerini geň galdyrypdyr. Filosof adamlara ahlak ideallaryny görkezipdir we öz-özüňi aňlamak arkaly hakykata düşünmäge kömek edipdir. Halk köpçüligi ony «ukrain Sokraty» diýip atlandyrypdyr.
H.S.Skoworoda 1722-nji ýylyň 3-nji dekabrynda Poltawa oblastynyň Çornuhi obasynda mülkli kazak maşgalasynda dünýä inipdir. Çagalygyndan içki dünýäsinde jemlenmek meýli, ruhy berkligi we ylym-bilime bolan uly höwesi bilen tapawutlanypdyr. Ol adamyň içki dünýäsine ünsi jemlenen, dogruçyllyga we söýgä, ýagşylyga esaslanyp ýaşamaga uýýan hristian ahlak kadalaryna eýerýän adaty ukrain maşgalasynda oba ýaşaýjylarynyň arasynda ulalypdyr. Hrigoriniň terbiýesinde maşgala we öz obasyndaky mekdebi möhüm orun eýeläpdir.
Ol 1734 — 1753-nji ýyllar aralygynda Kiýew-Mogilýan akademiýasynda ynsanperwer ylymlar ugry boýunça bilim alypdyr, ýöne okuwyny doly tamamlamandyr. 1742 — 1744-nji ýyllarda hor aýdymçysy bolup, şol döwür üçin iň ajaýyp aýdym-saz bilimini alypdyr. 1744-nji ýylda Kiýewe gaýdyp gelip, Kiýew-Mogilýan akademiýasynda filosofiýa boýunça okuw dersini dowam etdiripdir. 1745-nji ýylda bolsa ol Wengriýa gidipdir we «Şa köşgi üçin çakyr ýasamak boýunça Tokaý toparynda» işläpdir. H.Skoworoda Ýewropa ýurtlaryny aýlanyp, bilimini artdyrypdyr we halk durmuşy, däp-dessurlary, sungaty we ynançlary bilen gyzyklanypdyr. Bularyň hemmesi soňlugy bilen onuň eserlerinde öz beýanyny tapypdyr.
Daşary ýurtlarda goşmaça bilim alansoň, Ukrainada sapak bermäge girişipdir we bilim ulgamyna täzeçe pikirleri ornaşdyrmaga başlapdyr. Ynsanperwerlik we aň-bilim ruhunda ylmy ösdürmäge çalyşýan mugallym özüniň zehini, sözleýiş ukyby, daşary ýurt dillerini bilmegi we ýiti akyly bilen meşhurlyk gazanypdyr. H.Skoworoda Harkow kollejinde edebiýaty, sintaksisi we grek dilini okadýan wagtlary, gadymy edebiýat bilen gyzyklanyp başlapdyr. Şol döwürde «Harkowyň basnýalary» atly ýygyndyny ýazyp başlapdyr. Ömrüniň soňky 25 ýylynda syýahat edipdir we terkidünýälik ýaşaýyş durmuşyny ýöredipdir.
Hrigoriý Skoworoda 1794-nji ýylyň 9-njy noýabrynda Harkow oblastynda Pan-Iwanowka (häzirki Skoworodynowka) obasynda aradan çykypdyr.
H.Skoworodanyň eserleriniň köpüsi biziň günlerimize çenli gelip ýetipdir. Onuň bütewi garaýyşlary we pelsepewi pikirleri özünde jemleýän döredijilik mirasy 18 sany eserden, terjimelerden, «Ylahy aýdymlaryň bagy», «Harkow basnýalary» ýygyndylaryndan, dürli ertekilerinden, tymsallardan, aýdymlardan, goşgulardan, hatlardan ybaratdyr.
Hrigoriý Skoworodanyň heýkeliniň paýtagtymyzdaky «Magtymguly Pyragy» medeni-seýilgäh toplumynda oturdylmagy dostlukly iki döwletiň — Türkmenistanyň hem-de Ukrainanyň arasyndaky medeni-ynsanperwer gatnaşyklaryň barha rowaçlanýandygynyň nyşanydyr.
