Şu gün Koreýa Respublikasynyň Prezidentiniň Türkmenistana iki günlük döwlet saparynyň çäklerinde Prezidentler Serdar Berdimuhamedowyň we Ýun Sok Ýoluň arasynda ýokary derejedäki gepleşikler geçirildi. Paýtagtymyzyň Halkara howa menzilinde dostlukly ýurduň Baştutanyny resmi adamlar garşyladylar. Bu ýerde iki ýurduň Döwlet baýdaklary we Hormat garawuly nyzama düzüldi.
Myhmansöýerligiň asylly däbine görä, belent mertebeli myhmana duz-çörek hödürlenildi hem-de gül desseleri gowşuryldy. Howa menzilinden Prezident Ýun Sok Ýol sapar wagty özi üçin niýetlenen, paýtagtymyzyň kaşaň “Oguzkent” myhmanhanasynda ýerleşýän kabulhanasyna tarap ugrady.
Aziýa — Ýuwaş umman sebitiniň ýurtlary, şol sanda dünýäniň ösen döwletleriniň hatarynda öňdäki orunlaryň birini eýeleýän Koreýa Respublikasy bilen netijeli gatnaşyklary ösdürmek Türkmenistanyň daşary syýasat strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda durýar. Ýurtlarymyzyň arasynda ýola goýlan açyk we netijeli dialog ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy pugtalandyrmagyň esasy şertini emele getirýär. Köp ýyllaryň dowamynda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gahryman Arkadagymyzyň baştutanlygynda Koreýa Respublikasy bilen syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni ulgamlarda, parlamentleriň ugry boýunça netijeli döwletara gatnaşyklary giňeltmekde giň gerimli işler amala aşyryldy.
Häzirki döwürde köp ugurlarda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlyk işjeň ösdürilýär. Döwletara, hökümetara we pudagara resminamalaryň 100-den gowragyny özünde jemleýän türkmen-koreý gatnaşyklarynyň şertnama-hukuk binýady, şeýle hem üstünlikli durmuşa geçirilen we amala aşyrylmagy meýilleşdirilýän giň möçberli bilelikdäki taslamalar, iri koreý kompaniýalarynyň ýurdumyzda dürli ulgamlarda, ilkinji nobatda, nebitgaz toplumynda, himiýa senagatynda netijeli işlemegi munuň aýdyň güwäsidir. 2023-nji ýylyň sentýabrynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynyň çäklerinde Türkmenistanyň we Koreýa Respublikasynyň Prezidentleriniň arasynda geçirilen gepleşikler syýasy gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagyna kuwwatly itergi berdi. Ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmekde parlamentara we hökümetara duşuşyklara, “Merkezi Aziýa — Koreýa Respublikasy” forumynyň çäklerindäki köptaraplaýyn gatnaşyklara möhüm orun degişlidir. Ýurtlarymyzyň arasyndaky ykdysady ulgamdaky hyzmatdaşlyk oňyn we uzak möhletleýin häsiýete eýedir. Söwda, ykdysady, ylmy we tehnologik hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-koreý toparynyň işi muny aýdyňlyk bilen görkezýär. Bu toparyň 9-njy mejlisi şu ýylyň 3-nji iýunynda sanly ulgam arkaly geçirildi.
Türkmenistanda Prezident Ýun Sok Ýoluň häzirki döwlet saparyna döwletara gatnaşyklary giňeltmegiň ýolunda möhüm ädim hökmünde garalýar. Soňky ýyllarda hyzmatdaşlyk täze many-mazmun bilen baýlaşdyryldy. Ýurdumyz milli ykdysadyýeti doly döwrebaplaşdyrmaga, kuwwatly senagat düzümini döretmäge, durmuş ulgamyny kämilleşdirmäge gönükdirilen giň gerimli özgertmeleri amala aşyrmak bilen, innowasiýalary, öňdebaryjy tehnologiýalary, daşary ýurtlaryň iň gowy tejribesini işjeň ornaşdyrmaga aýratyn ähmiýet berýär. Şunuň bilen baglylykda, deňhukuklylyk, özara bähbitlilik ýörelgeleri esasynda guralýan netijeli türkmen-koreý hyzmatdaşlygyny pugtalandyrmak üçin giň mümkinçilikler açylýar. Taraplar şol mümkinçiliklerden has netijeli peýdalanmaga çalyşýarlar.
...Günüň ikinji ýarymynda belent mertebeli myhman motosikletçileriň hormat nyzamynyň ugratmagynda Türkmenistanyň Prezidentiniň “Oguz han” köşkler toplumyna tarap ugrady. Koreýa Respublikasynyň Prezidentini S.Türkmenbaşy şaýolunyň we Galkynyş köçesiniň aýlawyna çenli atly hormat nyzamy ugratdy.
Toplumyň merkezi girelgesiniň öňünde dostlukly döwletiň Baştutanyny hormatly Prezidentimiz mähirli garşylady. Prezidentler Serdar Berdimuhamedow we Ýun Sok Ýol dostlarça salamlaşyp, köşkler toplumyna barýarlar. Bu ýerde Koreýa Respublikasynyň Liderini resmi garşylamak dabarasy boldy.
Hormat garawulynyň serkerdesi dabaraly hasabat berýär. Koreýa Respublikasynyň hem-de Türkmenistanyň Döwlet senalary ýerine ýetirilýär. Prezidentler Serdar Berdimuhamedow we Ýun Sok Ýol hormat garawulynyň esgerleriniň nyzamynyň öňünden geçýärler. Döwlet Baştutanymyz belent mertebeli myhmany ýurdumyzyň Hökümet wekiliýetiniň agzalary bilen tanyşdyrýar. Soňra Koreýa Respublikasynyň Baştutany hormatly Prezidentimizi dostlukly ýurduň Hökümet wekiliýetiniň agzalary bilen tanyşdyrýar.
Türkmenistanyň we Koreýa Respublikasynyň Döwlet baýdaklarynyň öňünde däp bolan resmi surata düşmek dabarasyndan soňra, iki ýurduň Baştutanlary “Rowaç” zalyna barýarlar. Bu ýerde ýokary derejedäki ikitaraplaýyn gepleşikler geçirildi.
Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow koreýaly kärdeşini myhmansöýer türkmen topragynda mähirli mübärekläp, Prezident Ýun Sok Ýola Türkmenistana döwlet sapary bilen gelmek baradaky çakylygy kabul edendigi üçin tüýs ýürekden minnetdarlyk bildirdi. Döwlet Baştutanymyz Koreýa Respublikasynyň Baştutanynyň ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakda şahsy goşandyny belläp, bu ugurda edýän tagallalary üçin minnetdarlyk bildirdi.
Prezident Ýun Sok Ýoluň Türkmenistana ilkinji saparyna iki halkyň we döwletiň taryhynda möhüm waka hökmünde garalýar diýip, hormatly Prezidentimiz sözüni dowam etdi we onuň netijeleriniň hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de berkidilmegine ýardam etjekdigine ynam bildirdi. Türkmen-koreý gatnaşyklarynyň köpasyrlyk taryhynyň bardygy bellenildi. Beýik Ýüpek ýoly biziň ýurtlarymyzyň arasynda özara hereketleri ýola goýmakda uly ähmiýete eýe bolupdyr hem-de halklarymyzyň arasyndaky gatnaşyklary ösdürmekde özboluşly köpri hökmünde hyzmat edipdir.
Türkmenistan Koreýa Respublikasy bilen ýola goýlan ikitaraplaýyn gatnaşyklara ýokary baha berýär we onuň yzygiderli ösdürilmegine uly ähmiýet berýär diýip, döwlet Baştutanymyz belledi. Dürli ugurlarda alnyp barylýan hyzmatdaşlyk döwletara gatnaşyklary berkitmekde, halklary ýakynlaşdyrmakda hem-de medeniýetleri özara baýlaşdyrmakda wajyp orny eýeleýär. Häzirki wagtda Koreýa Respublikasy Türkmenistanyň Aziýa — Ýuwaş umman sebitinde möhüm hyzmatdaşy bolup durýar, ýurtlarymyzyň arasyndaky gatnaşyklar özara hormat goýmak, birek-birege goldaw bermek esasynda alnyp barylýar.
Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow iki ýurduň abraýly halkara guramalaryň çäklerinde hem netijeli hyzmatdaşlyk edýändiklerini kanagatlanma bilen belledi we Prezident Ýun Sok Ýola Türkmenistanyň garaýyşlaryny we öňe sürýän halkara başlangyçlaryny goldaýandygy üçin minnetdarlyk bildirdi. Öz nobatynda, biziň ýurdumyz hem Koreýa Respublikasynyň halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek baradaky tagallalaryny goldaýar diýip, döwlet Baştutanymyz sözüni dowam etdi we Türkmenistanyň olary durmuşa geçirmekde netijeli iş alyp barmaga taýýardygyny tassyklady.
Hormatly Prezidentimiz döwletara gatnaşyklaryň ýokary derejededigini ýene-de bir gezek belläp, türkmen-koreý hyzmatdaşlygyny täze derejä çykarmak üçin bilelikde tagalla etmäge taýýardygyny aýtdy.
Soňra Prezident Ýun Sok Ýola söz berildi. Koreýa Respublikasynyň Baştutany mähirli kabul edilendigi üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, Türkmenistana gelmäge hem-de hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bilen döwletara gatnaşyklary pugtalandyrmak meselelerini ara alyp maslahatlaşmaga dörän mümkinçilige şatdygyny belledi. Şu günki duşuşyk BMG-niň Baş Assambleýasynyň nobatdaky sessiýasynyň çäklerinde geçen ýylyň sentýabrynda Nýu-Ýorkda geçirilen gepleşiklerden soňky ilkinji duşuşykdyr diýip, dostlukly ýurduň Lideri aýtdy we saparyň netijeleriniň iki döwletiň arasyndaky netijeli dialogy pugtalandyrmaga kuwwatly itergi berjekdigine ynam bildirdi.
Koreýa Respublikasy bilen Türkmenistanyň arasyndaky diplomatik gatnaşyklar 30 ýyldan gowrak wagt mundan ozal ýola goýuldy, ýöne däp-dessurlaryň, medeniýetiň umumylygy bilen baglanyşan halklarymyz ençeme ýüzýyllyklaryň dowamynda üstünlikli gatnaşyk edýärler diýip, belent mertebeli myhman nygtady. Prezident Ýun Sok Ýol gürrüňi dowam edip, türkmen halkynyň Milli Lideri Gurbanguly Berdimuhamedowyň 2022-nji ýylyň noýabrynda Seula amala aşyran saparynyň ähmiýetini belledi. Şol saparyň netijeleri däp bolan ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň taryhynda möhüm sahypany açdy. Şu günki gepleşikler döwletara gatnaşyklary hil taýdan täze many-mazmun bilen baýlaşdyrmaga ýardam eder. Gepleşikleriň barşynda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni ulgamlarda okgunly ösdürilýän hyzmatdaşlygy giňeltmegiň geljegine garamak göz öňünde tutulýar diýip, Koreýa Respublikasynyň Baştutany aýtdy.
Nygtalyşy ýaly, biziň ýurtlarymyz sebit we ählumumy gün tertibiniň esasy meseleleri boýunça garaýyşlarynyň ýakyndygyny görkezýärler, birek-biregiň BMG-niň, beýleki halkara düzümleriň çäklerinde öňe sürýän tekliplerini goldaýarlar. Prezident Ýun Sok Ýol Beýik Ýüpek ýoluny täze görnüşde dikeltmäge degişli başlangyçlaryň ähmiýetine ünsi çekip, Türkmenistanyň bu başlangyçlary durmuşa geçirmäge gatnaşmagynyň hyzmatdaşlygy ikitaraplaýyn hem-de köptaraplaýyn görnüşde ösdürmäge ýardam etjekdigine ynam bildirdi.
Işjeň ýagdaýda geçen gepleşikleriň dowamynda iki döwletiň Baştutanlary döwletara gatnaşyklaryň meseleleriniň giň toplumyny ara alyp maslahatlaşdylar we häzirki döwrüň ýagdaýlaryny, uzak möhletli geljegi nazara almak bilen, hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlaryny anyklaşdyrdylar. Söhbetdeşler Türkmenistanyň we Koreýa Respublikasynyň giň möçberli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge ygrarlydyklaryny tassyklap, söwda-ykdysady, ulag, energetika ulgamlaryny, ýokary tehnologiýalary we beýleki ençeme pudaklary ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda görkezdiler. Taraplar däp bolan ynsanperwer gatnaşyklary pugtalandyrmagyň ähmiýeti barada aýdyp, bilim, ylym, saglygy goraýyş, medeniýet, syýahatçylyk we sport boýunça netijeli gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmegiň möhümdigini nygtadylar. Duşuşygyň dowamynda taraplar sebit we halkara syýasatyň özara gyzyklanma bildirilýän derwaýys meseleleriniň birnäçesi boýunça pikir alyşdylar.
Soňra gepleşikler “Soltan Sanjar” zalynda iki ýurduň resmi wekiliýet agzalarynyň gatnaşmagynda giňişleýin düzümde dowam etdi.
Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Koreýa Respublikasynyň Prezidenti Ýun Sok Ýoly we dostlukly ýurduň wekiliýetiniň agzalaryny mähirli mübärekläp, belent mertebeli myhmana Türkmenistana döwlet sapary bilen gelmäge çakylygy kabul edendigi üçin ýene-de bir gezek tüýs ýürekden minnetdarlyk bildirdi. Bu döwlet saparyna ikitaraplaýyn gatnaşyklarda taryhy waka hökmünde garalýar.
Yzygiderli geçirilýän duşuşyklar türkmen-koreý hyzmatdaşlygyny berkitmäge kuwwatly itergi berýär. Şunuň bilen baglylykda, türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gahryman Arkadagymyzyň 2022-nji ýylyň noýabrynda Koreýa Respublikasyna amala aşyran saparynyň möhüm waka bolandygy nygtaldy. Parlamentara gatnaşyklaryň döwletara hyzmatdaşlygyň aýrylmaz bölegi bolup durýandygyna aýratyn üns çekildi. Şunda parlament diplomatiýasynyň yzygiderli ösdürilýändigi bellenildi. 2023-nji ýylyň sentýabrynda Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygynyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýetiň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we Koreýa Respublikasynyň parlamentleriniň ýolbaşçylarynyň Seulda geçirilen birinji maslahatyna gatnaşandygy muňa mysal hökmünde görkezildi. Döwlet Baştutanymyz bu baradaky gürrüňi dowam edip, maslahatyň jemleri boýunça Bilelikdäki Jarnamanyň kabul edilendigini, şoňa laýyklykda, ýurtlarymyzyň parlamentleriniň ýolbaşçylarynyň ikinji maslahatyny 2024-nji ýylda Aşgabatda geçirmek barada ylalaşygyň gazanylandygyny kanagatlanma bilen belledi.
Biziň ýurtlarymyz söwda-ykdysady ulgamda ygtybarly hyzmatdaşlardyr. Biz Koreýa Respublikasynyň mümkinçiliklerini, ykdysady, tehnologik derejesini oňat bilýäris. Türkmenistan hem uly mümkinçiliklere, tebigy baýlyklara, geoykdysady artykmaçlyklara eýe bolan kuwwatly döwletdir. Biziň maksadymyz bu mümkinçilikleri iki döwletiň ösmeginiň, halklarymyzyň abadançylygynyň we gülläp ösmeginiň bähbidine utgaşdyrmak bolup durýar diýip, hormatly Prezidentimiz sözüni dowam etdi we koreýaly hyzmatdaşlary bu ugurda bilelikde işlemäge çagyrdy.
2008-nji ýylda ýurtlarymyzyň arasynda Söwda, ykdysady, ylmy we tehnologik hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-koreý topary döredildi we häzirki wagtda-da hereket edýär. Şeýle hem 2019-njy ýylyň oktýabrynda «Türkmenistan — Koreýa» işewürler geňeşi döredildi. Maýa goýum hyzmatdaşlygy ösdürilýär. Bilelikde iri taslamalaryň birnäçesi amala aşyryldy. Şolaryň hatarynda «Galkynyş» gaz käninde kükürt arassalaýan zawod hem bar. Bu zawod konsorsiumyň düzüminde koreý korporasiýalarynyň gatnaşmagynda guruldy. Biz iri koreý kompaniýalarynyň Türkmenistanda alyp barýan işini goldaýarys diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow aýtdy we maýa goýum hyzmatdaşlygynyň iki tarap üçin hem bähbitli bolmalydygyny belledi.
Döwlet Baştutanymyz ulag ulgamynda hyzmatdaşlyk meselesine degip geçip, gürrüňiň häzirki döwürde Aziýa — Ýuwaş umman sebitinden Ýewropa, Ýakyn we Orta Gündogara yklymüsti üstaşyr ulag geçelgelerini döretmek barada barýandygyny belledi. Türkmenistanda ol “Beýik Ýüpek ýoluny dikeltmek strategiýasy” diýlip atlandyrylýar.
Türkmenistanda şäherleriň täze keşbini döretmekde Koreýa Respublikasy bilen hyzmatdaşlygyň uly mümkinçilikleriniň bardygyna aýratyn üns çekildi. Bellenilişi ýaly, geçen ýyl ýurdumyzda Arkadag şäheriniň gurluşygynyň birinji tapgyry tamamlandy. Ol tehniki we tehnologik häsiýetnamalary boýunça özboluşly, täze ölçeglere esaslanýan «akylly» şäheriň nusgasy bolup durýar. Ýakyn geljekde ýene-de bir örän iri taslamany — «Aşgabat-sitini» durmuşa geçirmäge girişmegi meýilleşdirýäris. Bu taslamada müňlerçe adam üçin döwrebap ýaşaýyş jaýlaryny, ulag ulgamlaryny, ekologik zolaklary, häzirki zaman dynç alyş we dürli ugurly merkezleri gurmak göz öňünde tutulýar diýip, döwlet Baştutanymyz sözüni dowam etdi we koreý kompaniýalarynyň bu taslama gatnaşmaga gyzyklanmasyna kanagatlanma bildirdi.
Howanyň üýtgemegi, daşky gurşawy goramak bilen bagly meseleleri çözmek boýunça hyzmatdaşlykda uly mümkinçilikleri görýäris. Biziň ýurdumyz howanyň üýtgemegine garşy göreşmek ulgamynda halkara başlangyçlary durmuşa geçirmäge işjeň gatnaşýar diýip, hormatly Prezidentimiz aýtdy. Şunuň bilen baglylykda, koreý tarapy bilen metanyň howa zyňylmagyny azaltmak babatda hyzmatdaşlyk etmegiň meselelerini ara alyp maslahatlaşmaga taýýarlyk beýan edildi. Maglumat tehnologiýalary we emeli aň, telekommunikasiýa, kosmos ulgamlarynda bilelikde işlemek üçin uly mümkinçilikleriň bardygy bellenildi.
Türkmenistan we Koreýa Respublikasy bir bitewi medeni giňişlige degişlidir. Ýurtlarymyzyň halklary dünýägaraýşy, medeniýeti, edebi ýörelgeleri boýunça biri-birine ýakyndyr. Bu bolsa medeni-ynsanperwer gatnaşyklary ösdürmäge oňat esaslary döredýär diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow aýtdy. Ylym we bilim hem hyzmatdaşlygyň möhüm ugurlarynyň hatarynda görkezildi. Döwlet Baştutanymyz bu baradaky gürrüňi dowam edip, Türkmenistanyň bu ulgamda hyzmatdaşlygy giňeltmäge möhüm ähmiýet berýändigini hem-de Koreýa Respublikasynyň bilim merkezlerinde türkmen dilini öwrenmegi guramakda goldaw bermäge taýýardygyny, munuň örän oňat başlangyç boljakdygyny nygtady.
Saglygy goraýyş we lukmançylyk hyzmatdaşlygy hem uly orna eýedir diýip, hormatly Prezidentimiz aýtdy we iki ýurduň iri lukmançylyk merkezleriniň, uniwersitetleriniň arasynda göni gatnaşyklary ýola goýmagyň zerurdygyny belledi. Döwlet Baştutanymyz sport ulgamynda-da hyzmatdaşlygyň uly mümkinçilikleriniň bardygyna ünsi çekip, koreý türgenlerini geljekki döwürde ýurdumyzda geçiriljek iri halkara sport ýaryşlaryna gatnaşmaga çagyrdy.
Gepleşikleriň dowamynda daşary syýasatda hyzmatdaşlyk meselesine aýratyn üns berildi. Biz bu ulgamda Koreýa Respublikasynyň ileri tutýan ugurlaryny bilýäris diýip, hormatly Prezidentimiz nygtady we Türkmenistanyň Bitarap döwlet hökmünde dostlukly ýurt bilen bilelikde halkara we sebit ösüşiniň maksatlaryny üpjün etmekde netijeli hyzmatdaşlyk etmäge taýýardygyny aýtdy. Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň Birleşen Milletler Guramasynda we beýleki halkara guramalarda özara hyzmatdaşlyk etmek boýunça koreý tarapynyň tekliplerini ünsli diňlemäge we olara seretmäge taýýardygyny tassyklady.
Şeýle hem döwlet Baştutanymyz Türkmenistanyň Birleşen Milletler Guramasynda Ählumumy howpsuzlyk strategiýasyny işläp taýýarlamak barada öňe süren başlangyjyna we türkmen tarapynyň teklibi esasynda 2025-nji ýyly “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” diýip yglan edýän Kararnamanyň Baş Assambleýa tarapyndan kabul edilendigine ünsi çekdi. Bu mowzuklar esasynda Baş Assambleýanyň Aziýa toparynda geňeşmelere başlamagy maksadalaýyk hasap edýäris diýip, hormatly Prezidentimiz aýtdy we Türkmenistanyň hem-de Koreýa Respublikasynyň başlangyç bilen çykyş etmek wezipesini öz üstüne alyp biljekdiklerini nygtady.
Durnukly ösüş, ulag, energetika, ekologiýa we beýleki ugurlarda koreý tarapy bilen giň gerimli gepleşikleri geçirmäge taýýarlyk beýan edildi. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan tarapyndan Dubaý şäherinde geçirilen Hökümet sammitinde öňe sürlen täze tekliplere üns bermek zerur diýip hasap edýäris diýip, Arkadagly Gahryman Serdarymyz belledi. Bu başlangyçlar geljekki netijeli gatnaşyklar üçin aýdyň ýörelge bolup biler. Türkmenistan ony dürli halkara meýdançalarda we forumlarda, şol sanda Birleşen Milletler Guramasynda öňe sürmek üçin öz tagallalaryny işjeňleşdirer diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy we Koreýa Respublikasyna bu işe goşulmagy teklip etdi.
Hormatly Prezidentimiz Koreýa Respublikasy tarapyndan ýurdumyzyň Bitaraplygyna, halkara başlangyçlaryna goldaw berilýändigine ýokary baha berip, Türkmenistanyň hem, öz nobatynda, Koreýa Respublikasynyň dünýä gün tertibiniň möhüm meseleleriniň birnäçesi boýunça çemeleşmelerine hormat bilen garaýandygyny, onuň netijeli ornuna ýokary baha berýändigini belledi. Mundan başga-da, “Merkezi Aziýa — Koreýa Respublikasy” formatynda özara hyzmatdaşlygyň möhümdigi bellenildi. 2023-nji ýylda Aşgabatda «Merkezi Aziýa — Koreýa Respublikasy» hyzmatdaşlyk forumynyň 16-njy mejlisi geçirildi. Bu forum hyzmatdaşlygyň ykdysady kuwwatyny giňeltmegiň, logistik mümkinçilikleri artdyrmagyň möhümdigini görkezdi. Ylymda, bilimde, lukmançylykda, daşky gurşawy goramak işinde netijeli gatnaşyklary ýola goýmagyň, senagat, oba hojalygy, ýokary tehnologiýalar ulgamynda taslamalary bilelikde işläp taýýarlamagyň ýurtlarymyzyň halklarynyň düýpli bähbitlerine laýyk gelýändigi aýdyldy. Şunuň bilen baglylykda, biz «Koreýa-Ýüpek ýoly» (K-Silk Road) hyzmatdaşlyk başlangyjynyň çäklerinde Merkezi Aziýa ýurtlary bilen Koreýa Respublikasynyň arasynda gatnaşyklaryň giňeldilmegini goldaýarys. Bu başlangyç Merkezi Aziýa boýunça ilkinji strategiýa bolup durýar diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady.
Siziň Türkmenistana döwlet saparyňyz möhüm ähmiýetli waka bolar diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow aýtdy we onuň netijeleriniň döwletara gatnaşyklary has-da berkitmäge ýardam etjekdigine hem-de netijeli, özara bähbitli hyzmatdaşlyga täze itergi berjekdigine ynam bildirdi. Sözüniň ahyrynda döwlet Baştutanymyz Koreýa Respublikasynyň dostlukly halkyna parahatçylyk, gülläp ösüş, abadançylyk arzuw etdi.
Koreýa Respublikasynyň Prezidentine söz berilýär. Belent mertebeli myhman hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowy we türkmen wekiliýetiniň agzalaryny mübärekläp, Koreýa Respublikasynyň ýakyn dosty bolan Türkmenistana gelip görmegiň özi üçin uly hormatdygyny aýtdy.
Prezident Ýun Sok Ýol ösüşiň ägirt uly kuwwatyna eýe bolan we okgunly ösýän Merkezi Aziýa sebitine tutuş dünýäde uly gyzyklanma bildirilýändigini aýdyp, Türkmenistanyň bu sebitde möhüm hyzmatdaşlaryň biri bolup durýandygyny belledi. Energetika ulgamynda gazanylan üstünliklere, ynanyşmagyň derejesine daýanyp, hyzmatdaşlygy, şol sanda saglygy goraýyş, telekommunikasiýa, gämi gurluşygy ulgamlarynda gatnaşyklary hemmetaraplaýyn giňeltmek zerurdyr.
Belent mertebeli myhman syýasy ulgamdaky hyzmatdaşlyga ünsi çekip, 2022-nji ýylda diplomatik gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň 30 ýyllygynyň, 2023-nji ýylda bolsa “Merkezi Aziýa — Koreýa Respublikasy” hyzmatdaşlyk forumynyň döredilmeginiň 15 ýyllygynyň bellenilendigini nygtady. Parlamentara hyzmatdaşlyk hem ikitaraplaýyn gatnaşyklary ösdürmegiň möhüm şerti bolup durýar. Koreý Lideri şu ýyl Türkmenistanda Koreýa Respublikasynyň Milli Assambleýasynyň we Merkezi Aziýa ýurtlarynyň parlamentleriniň ýolbaşçylarynyň ikinji duşuşygyny geçirmegiň meýilleşdirilýändigini aýdyp, bu forumyň üstünlikli geçirilmegini arzuw etdi.
Prezident Ýun Sok Ýol söwda-ykdysady hyzmatdaşlyk barada durup geçip, şu saparyň netijeleri boýunça söwdany hem-de maýa goýumlary höweslendirmek boýunça özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekilýändigini belledi. Onuň durmuşa geçirilmegi bu ulgamda ikitaraplaýyn gatnaşyklary işjeňleşdirmäge ýardam eder. Şunuň bilen birlikde, maýa goýum kepillikleri hem-de gümrük işlerinde özara kömek bermek hakynda Ylalaşyklary baglaşmak babatdaky gepleşikleriň çaltlaşdyryljakdygy aýdyldy. Munuň özi koreý kompaniýalarynyň Türkmenistandaky maýa goýum we işewürlik işjeňligini ýokarlandyrmagyň girewidir diýip, dostlukly ýurduň Lideri nygtady.
Maliýe edaralarynyň arasyndaky hyzmatdaşlyk hakynda Ähtnama hem zawodlary gurmak boýunça gatnaşyklary ösdürmäge ýardam eder diýip, dostlukly döwletiň Baştutany belledi. Koreý kompaniýalary infrastruktura we ulag ulgamyndaky tehnologiýalar babatda uly tejribä eýedir. Şoňa görä-de, bu ulgamlarda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlyk üçin uly mümkinçilikler bar.
Koreýa Respublikasynyň Hökümeti Türkmenistan bilen hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga uly üns berýär diýip, Prezident Ýun Sok Ýol aýtdy we öz ýurdunyň Türkmenistan üçin gyzyklanma bildirilýän ulgamlara aýratyn üns bermek bilen, hyzmatdaşlygy dowam etdirmäge meýillidigini tassyklady.
Prezident Ýun Sok Ýol medeni-ynsanperwer ulgamda hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň wajypdygyny belledi. Türkmenistanyň Hökümeti ýaşlaryň sagdyn durmuşyny üpjün etmek üçin sporty ilerletmek babatda işjeň syýasaty alyp barýar. Şunuň bilen baglylykda, belent mertebeli myhman iki ýurduň arasynda sport ulgamyndaky hyzmatdaşlygyň giňeldiljekdigine ynam bildirdi. Soňky döwürde koreýaly ýaşlar Merkezi Aziýa sebitine gelip görmäge uly gyzyklanma bildirýärler. Şunuň bilen baglylykda, syýahatçylyk ugry boýunça gatnaşyklary ösdürmegiň mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşmagyň maksadalaýyk boljakdygyna üns çekildi. Koreýa Respublikasynyň Hökümeti geçen hepdede Merkezi Aziýa babatda ilkinji diplomatik strategiýany — «Koreýa-Ýüpek ýoly» (K-Silk Road) hyzmatdaşlyk başlangyjyny hödürledi. Onuň çäklerinde energetika, serişdeler, infrastruktura we döwlet dolandyryşy ulgamynda, senagatlaşdyrmak, azyk howpsuzlygy babatda, medeni-ynsanperwer alyşmalar ugry boýunça hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak göz öňünde tutulýar.
Dostlukly döwletiň Baştutany biziň ýurtlarymyzyň ýakyn dostlar hökmünde halkara giňişlikde, hususan-da, BMG-niň çäklerinde netijeli hyzmatdaşlyk edýändiklerini belledi. Şunuň bilen baglylykda, Prezident Ýun Sok Ýol Türkmenistanyň hemişelik Bitarap döwlet hökmünde Koreýa Respublikasynyň tagallalaryny goldajakdygyna ynam bildirdi. Sözüniň ahyrynda belent mertebeli myhman hormatly Prezidentimiz bilen ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň wajyp meseleleri boýunça netijeli dialogy geçirýändigine şatdygyny aýtdy hem-de Bilelikdäki Beýannamanyň düzgünlerini üstünlikli durmuşa geçirmek maksady bilen, iki ýurduň Hökümetleriniň arasynda ýakyn hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de dowam etdiriljekdigine ynam bildirdi.
Giňişleýin düzümdäki gepleşikler tamamlanandan soňra, “Seljuk han” zalynda ikitaraplaýyn resminamalara gol çekmek dabarasy boldy. Döwlet Baştutanlarynyň gatnaşmagynda «Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň (Türkmenistan) we «Hyundai Engineering Co., Ltd» kompaniýasynyň (Koreýa Respublikasy) arasynda Gyýanlydaky polimer zawodynyň üstünlikli işe girizilmegi we durnukly işlemegi üçin zerur çäreleriň we işleriň ýerine ýetirilmegi barada hyzmatdaşlyk hakynda Ylalaşyga; «Türkmengaz» döwlet konserniniň (Türkmenistan) we «Hyundai Engineering Co., Ltd» kompaniýasynyň (Koreýa Respublikasy) arasynda «Galkynyş» gaz käniniň IV tapgyrynda öndürijiligi ýylda 10 milliard kub metr harytlyk gazy taýýarlaýjy desgalary we guýulary doly taýýar edip gurmak şerti bilen taslamalaşdyrmak, satyn almak we gurmak taslamasy boýunça hyzmatdaşlyk etmek hakynda Çarçuwaly ylalaşyga; Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň Gaýragoýulmasyz tiz kömek merkezi bilen Koreýa Respublikasynyň Kýonpuk milli uniwersitetiniň ýanyndaky «Çilgok» hassahanasynyň arasynda özara düşünişmek hakynda Ähtnama; Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň Onkologiýa ylmy-kliniki merkezi bilen Koreýa Respublikasynyň Kýonpuk milli uniwersitetiniň ýanyndaky «Çilgok» hassahanasynyň arasynda özara düşünişmek hakynda Ähtnama; Aşgabat şäher häkimligi bilen Koreýa Respublikasynyň Ýer, infrastruktura we ulag ministrliginiň arasynda energiýa infrastrukturasy we täze şäherleri ösdürmek boýunça hyzmatdaşlyk babatda özara düşünişmek hakynda Ähtnama; Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky bilen Koreýanyň eksport-import bankynyň we Koreýanyň Söwda ätiýaçlandyryş korporasiýasynyň arasynda özara düşünişmek hakynda Ähtnama; Türkmenistanyň Hökümeti bilen Koreýa Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda bilelikdäki hyzmatdaşlyk toparynyň işine ýardam bermek boýunça özara düşünişmek hakynda Ähtnama; Türkmenistanyň Hökümeti bilen Koreýa Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda söwda we maýa goýumy höweslendirmek babatda binýady döretmek boýunça özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekilýär.
Ýygnananlaryň el çarpyşmalary astynda Prezidentler Serdar Berdimuhamedow we Ýun Sok Ýol Bilelikdäki Beýannama gol çekýärler. Resminamalara gol çekmek dabarasy tamamlanandan soňra, iki döwletiň Baştutanlary “Magtymguly” zalyna barýarlar we şol ýerde metbugat wekillerine ýüzlenme bilen çykyş edýärler.
Hormatly Prezidentimiz ýokary derejedäki duşuşygyň netijelerini teswirläp, geçirilen gepleşikleriň dowamynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň esasy ugurlary, halkara syýasatyň möhüm meseleleri boýunça pikir alşylandygyny belledi. Döwlet Baştutanymyz seredilen ähli meseleler boýunça Prezident Ýun Sok Ýol bilen özara düşünişmegiň gazanylandygyny kanagatlanma bilen aýtdy. Şunuň bilen birlikde, iki tarapyň hem deňhukuklylyk, özara hormat goýmak esasynda türkmen-koreý gatnaşyklaryny berkitmäge çalyşýandygy tassyklanyldy.
Biziň ýurtlarymyz daşary syýasatda ählumumy we sebit parahatçylygyny, durnuklylygyny berkitmek maksady bilen bilelikdäki işi dowam etdirerler. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň we Koreýa Respublikasynyň Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge ýardam etjekdikleri hem-de ekologiýa, azyk, energetika, ulag, sanly ulgam ýaly ugurlar boýunça hyzmatdaşlyk etjekdikleri bellenildi. Çykyşynyň dowamynda hormatly Prezidentimiz Prezident Ýun Sok Ýola dostlukly ýurduň Türkmenistanyň Bitaraplygyny, ählumumy howpsuzlygy we hyzmatdaşlygy üpjün etmäge gönükdirilen halkara başlangyçlaryny goldaýandygy üçin minnetdarlyk bildirdi. Bellenilişi ýaly, Türkmenistan hem, öz nobatynda, Koreýa Respublikasynyň dünýä giňişligindäki ornuna ýokary baha berýär. Döwlet Baştutanymyz ýurtlarymyzyň özara hyzmatdaşlygynyň Birleşen Milletler Guramasynyň Tertipnamasynyň berjaý edilmegine we halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalarynyň ýerine ýetirilmegine oňyn täsir etmäge ukyplydygyna ynam bildirdi. Şeýle hem ählumumy howplara we wehimlere garşy göreşmek boýunça tagallalary mundan beýläk-de utgaşdyrmak barada ylalaşylandygy aýdyldy.
“Merkezi Aziýa — Koreýa Respublikasy” ugry boýunça hyzmatdaşlygyň möhümdigi bellenildi. 2023-nji ýylda Aşgabatda «Merkezi Aziýa — Koreýa Respublikasy» hyzmatdaşlyk forumynyň 16-njy mejlisi geçirildi. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz «Koreýa-Ýüpek ýoly» (K-Silk Road) hyzmatdaşlyk başlangyjynyň çäklerinde Merkezi Aziýa ýurtlary bilen Koreýa Respublikasynyň arasynda gatnaşyklaryň giňeldilmeginiň goldanylýandygyny belledi. Bu başlangyç Merkezi Aziýa boýunça ilkinji strategiýa bolup durýar. Koreýa Respublikasynyň Hökümeti bu strategiýany ýakynda, 7-nji iýunda yglan etdi. Biz ony durmuşa geçirmekde iki ýurduň Hökümetlerini ýakyndan hyzmatdaşlyk etmäge çagyrýarys diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady.
Bellenilişi ýaly, gepleşikleriň dowamynda söwda-ykdysady we maýa goýum hyzmatdaşlygyna möhüm ähmiýet berildi. Şunuň bilen baglylykda, bu ugurda Söwda, ykdysady, ylmy we tehnologik hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-koreý toparynyň alyp barýan işine aýratyn üns çekildi. Hormatly Prezidentimiz Türkmenistanda iri koreý kompaniýalarynyň energetika, ulag, kommunikasiýalar ýaly ulgamlarda netijeli işleýändigini nygtady. Şunuň bilen birlikde, özara haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmak, kiçi we orta telekeçiligiň ornuny güýçlendirmek meseleleri boýunça hyzmatdaşlyga özara gyzyklanma bildirildi. Türkmenistan we Koreýa Respublikasy Gündogar — Günbatar we Günorta — Demirgazyk ugurlary boýunça Aziýadan Ýewropa yklymüsti ulag geçelgelerini döretmekde bilelikdäki işiň ägirt uly mümkinçilikleriniň bardygyny ykrar edýär. Energetika pudagynda hyzmatdaşlygy giňeltmäge-de özara gyzyklanmanyň bardygy bellenildi.
Gepleşikleriň dowamynda parlamentleriň ugry boýunça hyzmatdaşlygyň mümkinçiliklerine seredildi. Bu hyzmatdaşlyk häzirki döwürde döwletara gatnaşyklary ösdürmekde möhüm ähmiýete eýedir. Medeni-ynsanperwer, ylym, bilim, sport ulgamlarynda hyzmatdaşlygy giňeltmek barada ylalaşyklar gazanyldy. Türkmenistanyň wekiliýeti geçirilen gepleşikleriň netijelerine doly kanagatlanma bildirýär. Gepleşikleriň jemleri boýunça ikitaraplaýyn resminamalaryň uly toplumyna gol çekildi diýip, hormatly Prezidentimiz belledi.
Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň ikitaraplaýyn gatnaşyklary yzygiderli esasda ýola goýmagy berk maksat edinýändigini tassyklap, Koreýa Respublikasynyň Prezidentiniň Türkmenistana döwlet saparynyň iki dostlukly halkyň we döwletiň gatnaşyklarynyň taryhynda möhüm waka öwrüljekdigine ynam bildirdi. Sözüniň ahyrynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Prezident Ýun Sok Ýola we onuň wekiliýetiniň ähli agzalaryna netijeli gepleşikleri geçirendikleri üçin minnetdarlyk bildirdi hem-de Koreýa Respublikasynyň dostlukly halkyna parahatçylyk we abadançylyk arzuw etdi.
Öz nobatynda, Prezident Ýun Sok Ýol köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleriniň öňünde çykyş edip, Koreýa Respublikasynyň Baştutany wezipesine girişenden bäri Türkmenistana ilkinji gezek döwlet sapary bilen gelmek mümkinçiligine şatdygyny belledi. Belent mertebeli myhman hormatly Prezidentimize we Türkmenistanyň halkyna mähirli kabul edilendigi üçin hoşallyk bildirip, ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň diplomatik gatnaşyklaryň ýola goýlan döwründen bäri köp ulgamlarda uly üstünliklere eýe bolandygyny kanagatlanma bilen nygtady.
Döwlet Baştutanymyz bilen geçirilen duşuşygyň barşynda däp bolan hyzmatdaşlygy giňeltmek hem-de täze many-mazmun bilen baýlaşdyrmak, türkmen-koreý gatnaşyklaryny giňeltmek barada ylalaşyklar gazanyldy. Nygtalyşy ýaly, koreý tarapy söwdany we maýa goýumlary höweslendirmek boýunça özara düşünişmek hakynda gol çekilen Ähtnamany goldaýar. Bu resminamanyň çäklerinde şu ugurlarda hyzmatdaşlygy diwersifikasiýalaşdyrmak üçin zerur tagallalary etmek meýilleşdirilýär.
Bellenilişi ýaly, maýa goýum kepillikleri we gümrük işlerinde özara kömek baradaky Ylalaşygy baglaşmak işini işjeňleşdirmek barada ylalaşyk gazanyldy. Täze şäherleri ösdürmek ulgamynda hyzmatdaşlyk hakynda Ähtnamanyň tassyklanylmagy bilen baglylykda, Prezident Ýun Sok Ýol bu resminamanyň durmuşa geçirilmeginiň şähergurluşyk ulgamynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga ýardam etjekdigini belledi.
Dostlukly döwletiň Baştutany gämigurluşyk, ulag ulgamlaryndaky gatnaşyklary geljegi uly ugurlaryň hatarynda görkezip, taraplaryň bu ugurlarda hyzmatdaşlyk boýunça täze taslamalary işläp taýýarlamak barada ylalaşandyklaryny aýtdy. Belent mertebeli myhman parlamentleriň derejesinde, şol sanda “Koreýa Respublikasy — Merkezi Aziýa” formatynda gatnaşyklary pugtalandyrmagyň wajypdygyna ünsi çekdi.
Prezident Ýun Sok Ýol Merkezi Aziýa boýunça saparynyň ilkinji ýurdunda — Türkmenistanda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa “K-Silk Road” hyzmatdaşlyk başlangyjyny hödürledi we “Koreýa Respublikasy — Merkezi Aziýa” birinji sammitini geçirmegi teklip etdi. Türkmenistanyň Prezidenti bu pikirleri doly goldady we şu başlangyjy ilerletmek hem-de özara gatnaşyklary ösdürmek barada ylalaşyk gazanyldy diýip, belent mertebeli myhman aýtdy. Dostlukly ýurduň Baştutany çykyşyny jemläp, gepleşikleriň dowamynda taraplaryň Koreýa Respublikasynyň we Türkmenistanyň iki ýurduň arasyndaky netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmäge çalyşýandyklaryny tassyklandyklaryny nygtady.
Metbugat maslahaty tamamlanandan soňra, iki döwletiň Baştutanlary “Magtymguly” zalyndan ugradylar.
***
Şu gün belent mertebeli myhman Türkmenistanyň Garaşsyzlyk binasyna gül goýdy. Asylly däbe görä, Koreýa Respublikasynyň Prezidenti bu ýerde ýerleşýän Hormatly myhmanlar seýilbagynda iki döwletiň we halklaryň arasyndaky mizemez dostlugyň nyşany hökmünde agaç nahalyny oturtdy.
Agşam hormatly Prezidentimiz belent mertebeli myhmanyň hormatyna resmi agşamlyk naharyny berdi. Onda iki ýurduň Liderleri söz sözlediler.
Ertir — Koreýa Respublikasynyň Baştutanynyň ýurdumyza döwlet saparynyň jemleýji gününde Prezident Ýun Sok Ýoluň türkmen halkynyň Milli Lideri Gurbanguly Berdimuhamedow bilen bilelikde Türkmen-koreý işewürlik maslahatyna gatnaşmagyna garaşylýar. Forum Söwda-senagat edarasynda geçiriler. Belent mertebeli myhmanyň ýurdumyzda bolmagynyň maksatnamasynda onuň Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gahryman Arkadagymyz bilen ikitaraplaýyn duşuşygy göz öňünde tutulýar. Onda iki ýurduň arasyndaky hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň meseleleri ara alnyp maslahatlaşylar. Şeýle hem dostlukly günortanlyk nahary berler.
