Batyr Bekmuradow 60-dan gowrak spektakliň we 10 kino filmiň sahna bezegçisidir, şeýle-de ol dürli surat we grafiki eserleriň awtorydyr. Batyr Külnazarowiç Türkmenistanyň halk suratkeşi, Türkmenistanyň Döwlet çeperçilik akademiýasynyň ilkinji rektory Külnazar Bekmuradowyň ogludyr. Onuň kakasy «Ajaýyp ýedi» ady bilen taryha giren türkmen suratkeşler toparynyň agzasydyr.

Biz Batyr Külnazarowiç bilen Magtymguly adyndaky Milli sazly-drama teatrynyň çeperçilik ussahanasynda duşuşdyk. Ilkinji beren soragymyz şeýle boldy: 

– Kakaňyzyň at-abraýy siziň döredijiligiňize kömek etdimi ýa-da päsgel berdimi?

– Bu soraga takyk jogap bermek kyn, sebäbi ýagdaýlar dürli-dürlüdi. Käte päsgel berýärdi, käte bolsa kömek edýärdi – diýip, Batyr Bekmuradow gönümel gürrüň berdi. – Durmuşymdaky gyzykly hakykat – men kakamy ilkinji gezek 6 ýaşymda gördüm. Sebäbi men doglanymda ol Bütin Russiýa döwlet kinematografiýa institutynda okaýardy. Kakam çagalykdan çagalar öýünde ösdi, garyndaşlary ýok ekeni, ejem bolsa muzeýde işleýärdi we jemlenen pullaryny oňa iberýärdi. Tomusky dynç alyşlarynda kakam Moskwada işleýärdi. Emma maksat ähli kynçylyklary aklaýar. Elbetde, onuň hünäri maňa täsirini ýetirdi. Ol meniň BRKI-da däl-de, Surikow adyndaky Moskwa döwlet çeperçilik institutyna girendigimi alada edipdi. Onuň ýolundan gitmegimi isleýärdi. Men bolsa professor Mihaýil Mihaýilowiç Kurilkonyň kursuna girendigime örän begenýärdim.

– Näme üçin teatr suratkeşi hünärini saýladyňyz? Kakaňyzyň abraýy bilen suratkeş ýa-da heýkeltaraş bolup bilerdiňiz ahyryn?

– Maňa teatr örän ýaraýar. Çagalyk döwrümde režissýor Oraz Hojymyradowyň sahnalaşdyran «Gyzyl ýaglykly topolýogym» atly spektaklinde oglanjygyň keşbini ýerine ýetirdim. Bu spektaklde meniň bilen gyzykly waka bolup geçdi. Sahna arkasynda gezip ýörkäm, basgançakdan aşak düşüp, bir gapyny açdym we ýerzemine düşdüm we ol ýerde azaşdym. Sahna çykmaly wagtym geldi, emma men çykyp bilemok. Men gygyryp, kömege çagyrdym. Ahyry bir gapyny açdym-da, öňümde basgançak gördüm. Ahyrynda, iň esasy zat, şol basgançak bilen sahna çykmaga ýetişdim.

Bu spektakl Rostok (Germaniýa) şäherinde «Altyn maska» baýragyna mynasyp boldy.

«Ak gämi» spektakliniň sahna bezegini Oraz Hojymuradowa bagyşladym. Bu spektakli Mekan Annamyradow bilen bilelikde işledik – ol meniň iň gowy okuwçym, kakamyň hem şägirdi. Biz «Ak gämi» spektaklinde sahnada adamlaryň agyr ýagdaýlardan çykyp bilmeýän ýapyk giňişligini döretdik.

Çingiz Aýtmatowyň her bir eseri sahnada ýa-da kino ekranynda goýulmagyny isleýäň. Hojaguly Narliýew «Mankurt» kino filmini sahnalaşdyryp başlady. Bu filmde men suratkeş-gurnaýjy we eşikler boýunça suratkeş bolup çykyş etdim, «Nika» kinobaýragyna dalaşgär hökmünde gatnaşdym. Baýragy almadym, ýöne işime berlen ýokary baha meniň üçin ýeterlik boldy.

– Magtymguly Myşşyýewiň «Ene» atly spektaklidäki sahna bezegiňiz örän täsirli boldy. Spektakliň dowamynda öýüň diwarlary ýykylýar – bu, aslynda, öý däl-de, maşgalanyň dargamagy.

– Dekorasiýa aktýorlar bilen bile oýnamaly. Bu babatda «Parfiýa söýgüsi» atly spektakl ajaýyp mysal bolup biler. Režissýor Goçmurad Bekiýewiň bu spektaklinde sahnada bir diň, ilki bilen, gorag binasy hökmünde peýda bolýar, soňra gala bolýar, soň bolsa zyndana öwrülýär. Ýagny, bir zat birnäçe gezek üýtgedilýär.

Rinat Ismaýilow bilen işleşmek meniň döredijiligimde gowy mekdep boldy. «Balzaminowyň öýlenmegi» spektaklini gören tomaşaçylar häzirem ony ýatlaýarlar. Munuň sebäbi, spektakliň futuristik stilde edilen sahna bezegidir.

– Käbir spektakllerde siz sahna bezegi bilen birlikde, režissýorlyk bilen hem meşgullanýarsyňyz. Muny nähili başarýarsyňyz?

– Sahnanyň bezegini taýýarlaýarkaň, esere şeýlebir aralaşýarsyň welin, ruhy taýdan suratkeş-gurnaýjydan režissýor-gurnaýja öwrülýärsiň. Şeýle ýagdaý «Lukman hekim», «Söýgi gämisi» atly kinofilmlerinde, «Aşyk Peýker», «Ene» atly spektakllerde boldy.

– Siz döredijilik işiňiz bilen birlikde, Döwlet çeperçilik akademiýasynda mugallymçylyk edýärsiňiz. Bu hünäriň baş maksady nämede we talyplara nähili endikleri öwredýärsiňiz?

– Häzirki wagtda minimalizm sahnada diňe dört stul goýup, Şekspiriň tragediýasyndan başlap «Şagyzy Turandota» çenli islendik eseri oýnamaga mümkinçilik berýär. Şeýle-de bolsa suratkeş-gurnaýjy sahnada döwri medeniýeti görkezse, gahrymanlaryň aýratynlyklaryny aýan etse, bolýan wakalara öz garaýşyny sahna arkaly bildirse, tomaşaçylar üçin hekaýanyň hakykylygyny kabul etmek has aňsatlaşýar.

Teatr suratkeşi hünäri bu ýoly saýlan adamy edebiýat, taryh, saz bilen gyzyklanmagyna we inženerçilik ukybyna eýe bolmaga mejbur edýär. Bu hünär kyn, ýöne örän gyzykly.

– Size täze döredijilik üstünliklerini arzuw edýäris!