Aşgabatlylar üçin Türkmenistanyň halk suratkeşi Gylyçmyrat Ýarmämmedowyň döredijiligindäki iň meşhur işi «Gülüstan» merkezi şäher bazaryndaky feruladyr. Halk arasynda bu ösümlige «Keýigokara» diýilýär. Ol çölde ýaşaýan haýwanlary teşnelikden halas edýär. Bu üýtgeşik sungat bezegi, häzirki zaman sungat eseri bolmakdan başga-da, howa geçirijisiniň işini ýerine ýetirmek bilen, amaly ähmiýete-de eýedir. Gylyçmyrat Mämmedowiçiň ýene bir meşhur eseri A.S.Puşkiniň döwlet rus drama teatrynyň öňünde oturdylan heýkelidir. Magtymguly şaýoly bilen Aba Annaýew köçesiniň çatrygynda ýerleşýän ýaşaýyş jaýynyň üstündäki barelýef aşgabatlylaryň ählisine tanyş, ýöne onuň Gylyçmyrat Ýarmämmedowyň elinden çykandygyny köpler bilmeýän bolsa gerek.
Biz nakgaşy ussahanasyndan tapdyk. Ol ata taýpasynyň düýbüni tutujy Gözli ata bagyşlanan relýefli heýkeliň üstünde işläp durdy. Ussat bu heýkeli ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplygynyň 30 ýyllygyna taýýarlaýar. Rowaýata görä, Gözli ata medresede okapdyr. Günleriň birinde mugallymy Hoja Ahmet Ýasawy hasasyny üçekden taşlaýar-da, sopularyna ony tapmagy tabşyrýar. Bu tabşyrygyň hötdesinden diňe bir talyp gelipdir. Şondan soň oňa «Gözli» ady galýar. Bu adamyň rowaýatlara we taryhy hakykatlara öwrülen terjimehaly şeýle başlanýar.
Gylyçmyrat Ýarmämmedow Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyna bagyşlanan «Beýik Turan, Magtymguly, Türkmenistan» atly heýkeltaraşlyk eserini-de hut şu žanrda döretdi. Heýkeltaraşyň eserleriniň hemmesiniň diýen ýaly taryhy teksti bar.
– Men Aşgabatda žurnalist Mämmet Ýarmämmedowyň maşgalasynda doguldym – diýip, Gylyçmyrat Mämmedowiç özi hakda gürrüň berýär. – Kakam Türkmengaladaky oba medresesini tamamlapdyr, soň Baýramalyda, halk arasynda «Kyrk işik» diýilýän ýerde okapdyr. 1935-nji ýyldan başlap, Moskwada okapdyr. Urşy başdan geçiripdir, Kenigsbergiň alynmagy mynasybetli sylagy bardy. Uruşdan soňky ýyllarda ony gazetde işlemäge çagyrdylar.
Gyzykly bir hakykat: Ýarmämmedowlaryň maşgalasyndan hiç kim kakamyň kärini dowam etdirmedi, ýöne köpüsinde çeper zehin ýüze çykdy. Men ilkinjileriň biri boldum. Çeperçilik mekdebini gutaranymdan soň, meni W.I.Surikow adyndaky Moskwa sungat institutyna iberdiler. Men Günbatar Ýewropa medeniýeti baradaky bilim ummanyna boýa-boý çümdüm. Muzeýler we kitaphanalar şeýle mümkinçilik berýärdiler. Beýik heýkeltaraş ussalaryň eserleri haýran edýärdi. Emma tiz wagtdan bu duýgularyň ýerine küýseg geldi. Aňymda üýtgeşiklik bolup geçdi – şol joşgun bilen gadymy taryhy kitaplary okamaga başlap, türk medeniýetini öwrenmäge girişdim, olarda kämahal mifler we rowaýatlar taryhy hakykatlar bilen ýanba-ýan gelýärdi.
Şol döwürler zähmet adamsynyň mowzugy işjeň ösdürilýärdi. Gylyçmyrat Ýarmämmedow bolsa öz borjuna wepaly bolan owadan, merdana adamlaryň keşbini döretdi. Şu babatda onuň Gowurdakdaky kükürt zawodyna, şeýle hem Bekdaşdaky sulfat zawodyna eden saparlary unudylmajak waka boldy. Elbetde, Ýarmämmedowyň döredijiliginde pagtaçylaryň zähmeti-de öz beýanyny tapdy. Heýkeltaraşlyk sungatyny halaýanlaryň köpüsi üçin Gylyçmyrat Ýarmämmedowyň ady şunuň ýaly işleri beýniňde oýarýar.
Eýsem-de bolsa, 80 ýaş toýy mynasybetli guralan şahsy sergide Gylyçmyrat Ýarmämmedow köpleri geň galdyrdy: ýaş toýuny edýän adam ýüreginiň emri bilen döredilen taryhy heýkelleriň ägirt uly toplumyny görkezdi. Onda mifler we rowaýatlar janlanýardy. Heýkeltaraş halkynyň gadymy taryhynyň we medeniýetiniň kyssaçysyna öwrüldi.
Gylyçmyrat Ýarmämmedow öz dünýägaraýşyny we tejribesini, ilkinji nobatda, heýkeltaraş Ýarmämmedowlaryň ýaş nesli bilen paýlaşýar. Onuň ogly heýkeltaraş Seljuk Ýarmämmedow ussahanada, kakasynyň ýanynda döredijilik bilen meşgullanýar. Kakasy ýaly, ol hem W.I.Surikow adyndaky Moskwa sungat institutynyň uçurymy. Mundan başga-da, Gylyçmyrat Ýarmämmedowyň 2026-njy ýylda şol instituty tamamlajak agtygy Togrul häzir tomus dynç alşynda. Dogany Şamyrat Ýarmämmedowyň ogly Ynanç birnäçe ýyl ozal Türkmenistanyň Döwlet çeperçilik akademiýasynda okuwyny tamamlady. Togrul boş wagtlaryny heýkeltaraş Ýarmämmedowlar maşgalasynyň ýaş suratkeşi Ynanç bilen geçirýär – söhbet edere zat bar.
Ýakynda boljak döwlet derejesindäki wakanyň – ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplygynyň 30 ýyllygynyň öňüsyrasynda Ýarmämmedow familiýasy bolan her bir heýkeltaraş Watany üçin döredijilik sowgadyny taýýarlaýar.
