Ï Sekizýap – Köpetdagyň merjen dänesi
mail-icon
altynasyr.newspaper@sanly.tm
EN RU TK

Sekizýap – Köpetdagyň merjen dänesi

view-icon 6903
Sekizýap – Köpetdagyň merjen dänesi
camera-icon
Igor Lomow

Köpetdagyň goýnunda ençeme ajaýyp ýerler bar. Dag gerişleri, kert kenarly çeşme-çaýlarynyň we geň galdyrýan dereleriň hem-de belent daglaryň arasyndaky tekiz belentlikleriň gapma-garşylygy haýrana goýýar.

Bu sebitdäki daglar galyň gatlakly deňiz çökündilerinden emele gelipdir, olaryň gatlaklarynda köplenç daşa dönen uly çaňňalaklary – ammonitleri – gadymy deňizde ýaşan mollýuskalaryň galyndylaryny, özboluşly togalak mineral daşlary we del ösümlikleriň saklanyp galan yzlaryny görmek bolýar.

Ýöne tebigat söýüjileri özüne çekýän pursat diňe bir geçmişdäki durmuşyň daşa dönen yzlary däl. Bu ýerde hakyky tebigy ýadygärlikler – düýbünden düzlüklere tarap akýan Altyýap, Sekizýap ýaly dag çeşmeli gözel jülgeler bar.

Köpetdagyň ähli çeşme-çaýlary uzynlygy onlarça kilometre barabar bolan belent daglaryň göwsünden çogup çykýan bulaklardan gözbaş alyp gaýdýar. Sekizýap çaýy-da Germap jülgesindäki hut şunuň ýaly çeşmelerden gözbaş alýar.

Germap, hakykatdan hem, Köpetdag jülgeleriniň we geçitleriniň arasynda gizlenen ajaýyp ýer. Bu ýerde kiçijik aýlagy emele getirýän bulaklar sekiz ýerden çogup çykýar. Çeşme-çaýyň birneme giň we çuň ýerleri bar. Suw bar ýerinde ýaşaýyş bar. Hatda şu güýz günlerinde jülge gök öwüsýär. Ýaz paslynda, miweli agaçlar gülläp, töwerekdäki gülälekdir çigildeme bas bilen örtülende, bu ýeriniň gözelligi islendik suratkeşiň ylhamyny joşdurar.

Tereň dag çeşmesi dereden çykyp, kert gaýalary onlarça metre galýan jülgä tarap ýol ýasaýar. Jülge bolsa kä ýerde daralyp, ýabany haýwanlaryň şekillerine meňzeýän geň gaýaly hakyky derýa hanasyna öwrülýär.

Daş-töwereginde hoz agaçlary, zirk çogdamy, böwürslen we ýemşen gyrymsy agaçlary, turşumtyk-süýji nar, armyt, behi, alça, alma ýaly ösümlikler ösýär.

Köpetdagyň eteginde ösümlikleriň takmynan 1700 görnüşi ösýär, bu Merkezi Aziýada iň uly ösümlik toplumydyr. Bu ýerde geografik taýdan gelip çykyşy biri-birinden juda üzňe bolan ösümlikler «goňşulykda ýaşaýarlar». Köpetdagyň tebigy goraghanalarynda gezelenç edýän syýahatçy bu ýerde haşal otlaryň daragt — arça-kerkaw tokaýlaryndan ep-esli derejede agdyklyk edýändigine hökman üns berer.

Haşal otlar düzlükleriň we jülgeleriň goýnunda giň tebigy jeňňelligi emele getirýärler. Dag dereleriniň we çuň jülgeleriň çyglylygyny söýýän daragtlar, gyrymsy agaçlar indi gadymdan galan ýadygärlige öwrülipdir.