Türkmenistanyň halk artisti Orazgeldi Amangeldiýewiň döredijiligi, geçen asyryň ahyrynda diňe türkmen kino sungatynda däl, eýsem, Özbegistan we Gazagystan kinematografiýa sungatynyň ýyldyzy bolýar. Ýakynda ajaýyp artistiň aradan çykandygy bilen baglanyşykly gynançly habar alyndy. Muňa garamazdan, onuň ady Türkmenistanyň teatr sungatynyň hem-de kinematografiýanyň taryhyna altyn harplar bilen ýazyldy.
Orazgeldi Amangeldiýew 1951-nji ýylda Garrygalada mugallym enäniň maşgalasynda dünýä inýär. Ýöne onuň enesi ir aradan çykyp, alty çaga ýetim galýar. Onuň kiçi doganlaryny garyndaşlary alyp gidýär, beýlekileri bolsa okuwa girýärler, Orazgeldi bilen bir dogany bolsa çagalar öýüne ýerleşdirilýär. Orazgeldiniň owadan keşbi çagalar öýüniň drama toparynda iň gowy rollary ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýär. Terbiýeçiler onuň zehinine ýokary baha berip, geljekde meşhur artist boljakdygyny aýdýarlar – bu çaklama hakykata öwrülýär. 1968-nji ýylda, 17 ýaşyndaky Orazgeldi Moskwa şäherindäki döwlet akademiki drama teatrynyň ýanyndaky M.S.Şepkin adyndaky teatr okuw mekdebine kabul edilýär. Onuň daşky keşbi we sahna ukyby oňa romantiki rollary ýerine ýetirmäge giň ýol açýar.
Orazgeldi Amangeldiýewiň gatnaşan okuw ýyly türkmen teatr sungaty üçin şowly boldy. Bu okuw ýyly ýurdumyzyň medeniýetiniň ösüşine ägirt uly goşant goşan, geljekde Türkmenistanyň halk artistleri diýen belent ada mynasyp bolan sahna ussatlaryny: Nury Allaberdiýewi, Ogultäç Hannyýewany, Çary Seýitliýewi, Kakajan Aşyrowy, Öwez Gelenowy, Gülnabat Aşyrowany, Türkmenistanyň sungatda at gazanan işgäri Bilbil Mämmedowany, Türkmenistanyň at gazanan artistleri Gözel Hojyýewany we Oguljan Niýazberdiýewany berdi.
«Türkmenfilm» birleşigi tarapyndan kinofilmlerine surata almak üçin Şepkin adyndaky teatr okuw mekdebiniň talyplarynyň gatnaşmagy bilen baglanyşykly birnäçe teklipler hödürlenildi. Emma okuw mekdebiniň ýolbaşçylygy bilim-terbiýe işiniň örän gyzgalaňly bolmagyny esas edip görkezmek bilen, bu tekliplere razylyk bermedi. Şeýle-de bolsa, bu ýagdaýdan çykmak üçin diňe Kakajan Aşyrowa rugsat berildi. Ol okuw döwründe «Meniň dostum Meleguş» atly filminde baş roluny ýerine ýetirdi.
1973-nji ýylda ekranlara çykan «Sannikowyň ülkesi» atly filmde Orazgeldi Amangeldiýew epizodik roly ýerine ýetirdi. Bu onuň ösüşi üçin gymmat sapak boldy. Surata düşüriş döwründe ol kino sungatynyň görnükli wekilleri – Wladislaw Dworžeskiý, Georgiý Wisin, Oleg Dal, Ýuriý Nazarow bilen ýakyndan aragatnaşyk saklady. Filmiň tutuş döredijilik ýoly Orazgeldiniň gözüniň öňünde geçdi. Türkmenistandan gelen talyp kino ussatlarynyň işleriniň inçe syrlaryny öwrenip, öz hünär ýoluna ruhlandyryjy tejribe toplady.
Öwez Gelenowyň ýatlamalaryndan:
– Her okuw ýylynyň soňunda tomusky dynç alyş üçin dogduk mekanymyza dolanýardyk. Uçarda Aşgabada gelip, awtobus bilen Gyzylarbata barýardyk. Şol ýerde Orazgeldi iki gün töweregi meniň öýümde myhman bolardy, soňra bolsa Garrygalanyň ugruna düşýärdi. Oňa myhmançylyk etmek meniň üçin uly hoşallykdy. Bir sapar Orazgeldi meniň kiçi uýama öýlenmek teklibini etdi. Şondan soň men onuň üçin diňe kursdaş we kärdeş bolman, eýsem, garyndaş hem boldum. Okuwymyzyň diplom işi Molýeriň «Jenap D’Pursonýak» atly sahna eseri boldy. Baş roly – Erasty – elbetde, Orazgeldi ýerine ýetirdi. Diplomyny alan toparymyz tiz wagtdan Aşgabada dolandy. Olaryň bir bölegi Mollanepes adyndaky talyplar teatryna işe kabul edildi. Teatra Aman Gulmämmedow ýolbaşçylyk edýärdi. Beýleki bölegi, şol sanda men we Orazgeldi Ýaş tomaşaçylar teatrynda işe başladyk.
Dört aý geçenden soň meni we Orazgeldini Türkmenistanyň halk artisti Halmämmet Kakabaýew filme surata düşürmek üçin çagyrdy. Ol «Altynyň reňki» atly çeper filmiň režissýorydy. Orazgeldä baş roly – nebitçi Ýumudowyň keşbini ýerine ýetirmek teklip edildi. Bu keşbiň ýerine ýetirijisi hökmünde, ilki bilen, meşhur rus artisti Stanislaw Lýubşin çagyryldy. Ýöne çöl şertleriniň agyrlygy sebäpli ol bu teklipden boýun gaçyrdy. Men şol filmde çopan Muhammediň keşbini ýerine ýetirdim. Ol nebit gözlegçilerine seredip, nebitçi bolmak arzuwy bilen ýaşaýardy.
Soňra baş keşpler Orazgeldi Amangeldiýewiň döredijilik ýolunda bereketli çeşme ýaly döküldi: Hydyr Derýaýewiň «Ykbal» atly romany esasynda surata düşürilen iki bölümli «Irki atlylar» filmi, şeýle hem «Gara kerwen» atly çeper film. «Özbekfilm» kinostudiýasyndan gelen çakylyk esasynda Orazgeldi Amangeldiýew sazly filmde Akmal Batyrowyň keşbini janlandyrdy. Bu filmde Akmalyň ýerine aýdylan aýdymlary belli estrada aýdymçysy Sergeý Zaharow ýerine ýetirdi. SSSR-iň halk artisti, «Kazahfilm» kinostudiýasynyň režissýory Asanaly Aşymow hem Orazgeldi Amangeldiýewi «Aždarha ýyly» atly filmde Ahmatyň keşbini ýerine ýetirmäge çagyrdy.
2014-nji ýylda Orazgeldi Amangeldiýew Magtymguly Pyragynyň kakasy Döwletmämmet Azadynyň keşbini janlandyryp, «Magtymguly Pyragy» atly çeper filme gatnaşdy. Soňra bolsa «Görogly» şadessanynyň esasynda surata düşürilen «Jygalybeg» atly filmde Göroglynyň atasy hökmünde çykyş etdi.
Orazgeldi Amangeldiýewiň döredijilik ýolunyň üstünlikli sahypalarynyň biri hem Ýaş tomaşaçylar teatry bilen baglydyr. 1987-nji ýyldan başlap, ol teatryň döredijilik ýolbaşçy-direktory wezipesine bellenildi. Şol döwürde ol Öwlüýäguly Hojagulyýewi çagyryp, onuň bilen bilelikde «Pygamberleriň sesi» atly sahna eserini taýýarlady. Bu režissýor Türkmenistanda we Özbegistanda üstünlikli iş alyp baran, häzirki wagtda bolsa dünýä derejesindäki teatr ussady hökmünde tanalýar. Bu sahna eseri diňe bir üstünlikli bolman, eýsem, teatr sungatynyň taryhyna altyn harplar bilen ýazylan wakalaryň birine öwrüldi. Ol diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, daşary ýurtlarda hem uly şowhun bilen garşylandy. Finlýandiýada, Polşada, Ukrainada, Özbegistanda, Gazagystanda tomaşaçylar bu sahna eserini uly ruhubelentlik bilen kabul etdiler. Ol Ýaş tomaşaçylar teatrynyň abraýyny has-da belende galdyrdy.
Orazgeldi Amangeldiýewiň döredijilik ýoluna ser salanyňda, onuň diňe bir zehinli artist bolman, eýsem, bagtyýar adam hem bolandygy hakynda pikir döreýär. Teatr we kino sungatynda baş keşbi ýerine ýetirmek ähli artistleriň arzuwy. Orazgeldi Amangeldiýew bolsa bu ugurda deňi-taýy bolmadyk ussatlaryň biri hökmünde tanalýar. Ol dürli keşplere girip, sahna we ekran arkaly halkymyzyň hem-de dostlukly ýurtlaryň kino sungatyna öz zehininiň nuruny çaýdy.
