Türkmenistanyň Medeniýet ministrliginiň Şekillendiriş sungaty sergi merkezinde türkmen suratkeşleriniň «Abstraksiýa dünýäsi» atly eserleriniň sergisi geçirilýär. Bolşy ýaly şekillendirmeden ýüz öwürmäge esaslanýan bu usul geçen asyryň başynda ýüze çykdy.

Onuň maksady görünýän hakykaty göçürmek däl-de, pikirleri we düşünjeleri hyýaly elementler arkaly beýan etmekdir. Ozal, sosialistik realizmiň agalyk eden döwründe biziň ýurdumyzda abstraksiýa bilen diňe barmak basyp sanaýmaly adam meşgullanan bolsa, häzir, ol, gürrüňsiz esasy usula öwrülip barýar. Özi-de, suratkeşler üçin ýaş çäklendirmesi ýok. Hemmä mälim bir jümläni başgaça aýtsak, abstraksiýa ähli ýaşdakylar tabyndyr.

Sergide merkeziň iki gatyny-da eýeleýän 150 surat we heýkel görkezildi. Tomaşaçylary aýratyn özüne çeken eseriň biri-de Aýgül Gurbanmyradowanyň «Misli guş atlar» suratydydyr. Aýgül at çapyşygynyň tolgundyryjy pursadyny suratlandyrypdyr. Tizlik we ýeňşe bolan çäksiz höwes ýaryşa gatnaşýanlary-da, olaryň atlaryny-da «guşlara» öwrüpdir. Özi-de, guşlaryň ganatlarynyň reňki çapyksuwarlaryň lybaslary bilen gabat gelýär. Aýgüliň çeken suraty ýaryşyň gowy beýan etmegi we sazlaşykly reňkleriň aýdyň utgaşmagy bilen özüne çekýär.

Guwançmyrat Hojanyýazow «Maşgala» atly özboluşly eserini görkezdi. Suratkeş gyzlaryň we enäniň şekillerini ýagty ýerlikde şekillendiripdir. Tegelek şekiller birbada özüne çekiji adamlara meňzemeýärler, ýöne reňkli ýerlik bilen utgaşyp, tomaşaçyda şatlykly duýgy döredýär. Merdan Paýtykowyň «Ykbal çarhy» atly iki sany kiçeňräk işi hem köpçüligiň ünsüni çekýärdi. Olaryň birinde aýdyň Güneşli gün, ýaşyl ter otlar we tigiri aýlap duran bir gojanyň ak sudury suratlandyrylýar. Beýlekisinde – gije, şol bir ýaşuly, ýöne gara sudurda suratlandyrylýar, otlaram ýaşyl däl-de, çal. Suratkeş bize durmuşda hemme zadyň, şol sanda bagtyň we betbagtçylygyň-da üýtgeýändigini ýatlatmak isläpdir.

Saparmämmet Meredow «Nakgaşlar» atly grafiki eserleriň özüne çekiji sergisini görkezdi. Ol wagtal-wagtal myhmanlary özüne çekýärdi, olar bolsa tanyş suratkeşleriniň keşbini gyzyklanma bilen tapýardylar. Çarymyrat Ýazmyradow «Umyt» atly suratynda üçekden şabyrdap akýan ýagşyň bulançak akymlaryny suratlandyrypdyr. Suratkeş ýagşyň diňjekdigini we ýene-de Güneşiň gülüp bakjakdygyny, ýöne biraz sabyr etmelidigini aýtmak islän bolmagy mümkin.

Natalýa Kalugina «Aşgabat manzarasy» atly abstrakt suratlar toplumyny görkezdi. Onuň suratlarynyň gahrymanlary çemenliklerdäki we gülzarlyklardaky güller. Olar çemen tertibine eýermän, özbaşyna başly-barat ösýärler, ýöne sazlaşykly reňk utgaşmasy sebäpli tebigy tertipsizlikde-de nähili owadan görünýärler. Suratkeş ünsüni şekilde däl-de, reňkde jemläpdir, bu bolsa abstraksiýa usulynyň talabydyr.

Begenç Berkeliýewiň triptihi abstraksiýanyň doly dessurlaryna berk laýyklykda ýerine ýetirilipdir. Ol Magtymguly Pyragynyň eserlerinden ylhamlanyp çekilipdir we bulutdyr burum-burum tüsse şekilleri arkaly beýan edilipdir. Triptihiň monohromy suratkeşiň pikirlenişiniň abstraktlygyny güýçlendirýär. Oraz Agabaýewiň «Şazadanyň owazlary» atly kwadriptihi Begenç Berkeliýewiň eserlerine çalymdaş. Onuň suratlary gülgüne-çal reňk utgaşmagynda ýerine ýetirilipdir.

«Men Moskwanyň Fýodorow adyndaky çaphanaçylyk institutyny tamamladym» diýip, suratkeş sergide töweregine ýygnanan adamlara gürrüň berýärdi. – Baryp-ha okaýan döwrümde-de mende obrazly, assosiatiw pikir ýöretme bardy, ýakyn-ýaranlarym muny oňyn kabul edýärdiler. 2011-nji ýylda meni Moskwada geçiriljek «Adam we ýyllar» sergisinde Türkmenistanyň adyndan häzirki zaman sungatyny görkezmäge wekil saýladylar. Myhmanlaryň biri çeken suratlarymy görüp, menden bir adamy tanap-tanamaýandygymy sorady-da onuň familiýasyny aýtdy.

«Ol meniň mugallymym ahyryn!» diýip seslendim. Men öz çeperçilik usulymda mugallymymyň terzini saklap galandygyma monça boldum.

Bu gezek sergä gelenleri heýkeltaraşlar hem geň galdyrdylar. Maksat Hojaýynowyň «Döredijilik hupbaty» atly heýkeli tomaşaçylaryň aýratyn ünsüni çekdi. Maksat çotkany gylyç görnüşinde çekipdir, onuň ýüzünde bolsa suratkeşiň buruljyraýan göwresi suratlandyrylypdyr. Hojaýynowyň ýakynda geçen şahsy sergisinden soň şunuň ýaly eserini görmek geňdi, çünki ol şahsy sergisinde palçygyň onuň eline doly tabyndygyny görkezipdi.

Jumamuhammet Jumanyýazowyň «Beýiklik» heýkeli örän täsirlidi. Soltan hanymynyňkydan kem bolmadyk buýsanç we özüne göwnüýetijilik bilen düýä münýär. Abdymuhammet Oramadow «Ymtylyş» atly gyzykly eserini görkezdi. Ol daşyň ýüzüni şeýle bir jylmapdyr welin, ol, hakykatdanam, eseriň adyna laýyk gelipdir. Heýkeltaraş Wepa Reýimow sazandalaryň halypasy bilen sahnada çykyş edişini görkezdi. Wepa heýkele «Şägirt - halypanyň dowamaty» diýip, at berdi.

Sergi diňe bir oňa tomaşa etmäge gelenlerde däl, eýsem suratkeşleriň özlerinde-de gyzyklanma döretdi, olar kärdeşleriniň işleri bilen tanşyp, özlerinde galan täsirleri paýlaşdylar.